De procureur-generaal van de kruisvaarders van Ecuador staat voor de zwaarste uitdaging tot nu toe

Dit artikel is aangepast van AQ’s speciaal rapport over de havens van Latijns-Amerika

QUITO – In de uren na middernacht in maart trok een politietaskforce door de straten van Guayaquil, de belangrijkste haven en zakenhoofdstad van Ecuador.

Het korps heeft twaalf arrestaties verricht, onder wie zeven rechters en een voormalig congreslid, als onderdeel van grote onderzoeken die bekend staan ​​als ‘Metástasis’ en ‘Purga’ (‘zuivering’ in het Spaans), die de afgelopen maanden verbanden hebben blootgelegd tussen de georganiseerde misdaad en de hoogste regionen van de macht. politieke macht in Ecuador.

Vanuit haar kantoor in Quito hield Diana Salazar, de onvermoeibare procureur-generaal van het land, toezicht op de operatie, ook al moest ze later die dag voor de rechtbank verschijnen voor een hoorzitting. Salazar gaat nu het zesde en laatste jaar van haar ambtstermijn in en staat bekend als een praktijkgerichte onderzoeker die niet meer dan vier uur per dag slaapt.

Er is zeker veel werk aan de winkel. Sinds Salazar in december 2023 de start van het Metástasis-onderzoek aankondigde, heeft het onderzoek herhaaldelijk aangetoond hoe drugskartels en corruptiemaffia’s het gevangenis- en rechtssysteem van Ecuador, de wetgevende macht, de politie, lokale overheden en zelfs de openbare aanbesteding van medische benodigdheden hebben geïnfiltreerd.

Salazar waarschuwde vanaf het begin dat het onderzoek zou kunnen bijdragen aan een escalatie van geweld. Maar zelfs zij had niet kunnen voorzien wat er daarna zou gebeuren. Dagen later haalden de bendes uit en weergalmden schokkende scènes van gevangenisrellen en de belegering van een televisiestation door criminelen over de hele wereld.

Kort daarna riep president Daniel Noboa de noodtoestand uit en erkende hij officieel dat er in Ecuador een intern gewapend conflict woedt.

Salazar, een 42-jarige beroepsaanklager, vertelde dit AQ via e-mail dat haar grootste angst is dat Ecuador zich neerlegt bij het leven met corruptie, georganiseerde misdaad, drugshandel en seksuele agressors “als zoiets natuurlijks als ademhalen. Dat mijn dochter opgroeit in een land waar de misdaad normaliseert.”

Op dit moment is het moeilijk te zeggen wat ze kan bereiken. Terwijl de mondiale productie van cocaïne de afgelopen tien jaar is verdubbeld, is Ecuador een belangrijk transportknooppunt geworden voor drugs die voornamelijk in Colombia en Peru worden geproduceerd. Het aantal moorden in het land is tussen 2016 en 2022 met bijna 500% gestegen en is nu een van de meest gewelddadige in Latijns-Amerika. Tijdens de presidentiële campagne van vorig jaar werd een kandidaat vermoord die de kartels had uitgedaagd.

Door deze trend zijn nu drie verschillende vormen van criminaliteit met elkaar verweven: corrupte politici, narcos en het witwassen van geld. De omvang en complexiteit hiervan is nieuw voor Ecuador, dat tot voor kort werd beschouwd als een eiland van relatieve vrede. En Salazar heeft nog maar één jaar te gaan van haar ambtstermijn.

Maar ze heeft iets ongekends bereikt, namelijk deze verbanden bloot te leggen. Tot haar tijd gingen de procureurs-generaal langzaam of helemaal niet verder met onderzoeken.

Wanneer AQ Ze profileerde Salazar voor het eerst in 2019 en betreurde het verlies van vertrouwen van het publiek in het rechtssysteem van het land. Nu lijkt het erop dat ze in ieder geval Ecuadoranen aan haar zijde heeft. Anderhalf decennium van polarisatie tussen de aanhangers van de linkse ex-president Rafael Correa en de anti-Correa-sectoren heeft het vertrouwen van de burgers in de instellingen ondermijnd.

Maar ondanks alle onrust blijft Salazar sterk. Volgens een peiling van Cedatos in februari heeft de procureur-generaal 58% goedkeuring, vergeleken met 13% voor rechters en het algehele rechtssysteem en een afkeuring van 73% voor politici in het algemeen.

Oorsprong

Salazar, geboren in de kleine stad Ibarra, werd grotendeels opgevoed door haar moeder, die haar familie als tiener naar Quito verhuisde, op zoek naar betere kansen voor haar kinderen.

Ze studeerde politieke en sociale wetenschappen aan de Universidad Central del Ecuador, heeft een doctoraat in de rechten aan dezelfde universiteit en een master in procesrecht aan de Universidad Tecnológica Indoamérica.

Salazar ging in 2001, op 20-jarige leeftijd, naar het kantoor van de procureur-generaal en werkte terwijl ze haar studie voltooide als juridisch assistent. Nadat ze zich in 2010 had opgewerkt tot een rol als secretaris, werd ze ondanks haar technische kwalificaties gepasseerd voor de rol van aanklager in Quito. Nadat ze had geklaagd en een alternatieve post had afgewezen, werd ze benoemd tot aanklager in Quito, waarmee ze de eerste van vele strijd om vooruitgang won.

Salazars carrière begon in 2015 toen ze zich aansloot bij de antiwitwaseenheid van de procureur-generaal. Daar kon ze eindelijk haar passie uitoefenen: het onderzoeken van ingewikkelde misdaad- en corruptiezaken.

Salazar trok snel de aandacht door Luis Chiriboga, hoofd van de Ecuadoraanse voetbalfederatie (FEF), te vervolgen als onderdeel van de zogenaamde FIFAgate-onderzoeken. “Chiriboga was de heilige koe van voetbal. Geliefd, gevreesd en tegelijkertijd niet leuk”, zegt Martha Cordova, een sportjournalist uit Quito.

Geprezen vanwege zijn decennialange ambtstermijn bij de FEF, waarin Ecuador zich voor de eerste keer kwalificeerde voor twee WK’s, deden Chiriboga’s hoogmoed en ondoorzichtig beheer van de FEF-financiën de wenkbrauwen fronsen. Na het onderzoek van Salazar kreeg Chiriboga een levenslange schorsing van de FIFA, een gevangenisstraf van tien jaar wegens het witwassen van geld, later teruggebracht tot zes jaar, en een boete van $ 6 miljoen.

Carrière ambtenaar

Na een periode aan het hoofd van de anti-witwaswaakhond van Ecuador onder president Lenín Moreno, kreeg Salazar in 2019 de benoeming tot procureur-generaal. Tijdens het selectieproces werd Salazar gevraagd of er sprake was van corruptie op het kantoor van de procureur-generaal. Ze gaf toe dat het bestond en dat de organisatie dringend behoefte had aan een zuiveringsproces.

Voor Luis Hernández, een gepensioneerde generaal in de commissie die voor Salazar koos, was dit een antwoord dat ‘onthulde dat ze niet over die valse geest van het korps dat veroorzaakt veel schade in Ecuador, een kleine samenleving waar iedereen iedereen kent en vaak elkaars fouten verdoezelt.”

De kandidatuur van Salazar profiteerde van een consensus over de noodzaak om een ​​niet-politieke carrière van procureur-generaal te kiezen met een onberispelijke staat van dienst, die in staat was een onrustige en gepolitiseerde instelling te herstellen. Ze was in feite de eerste beroepsaanklager die de toppositie bereikte. Vóór haar hadden in twee jaar tijd vier verschillende mensen deze baan bekleed.

“Ik ben geen politicus”, zei Salazar. “Het kantoor van de procureur-generaal wordt door velen beschouwd als een politieke trofee, een instrument voor intimidatie, maar ik ben een beroepsambtenaar die het als een technische instelling ziet.”

Botsingen met politici

Haar stijl heeft haar een roedel vijanden opgeleverd, met ex-president Rafael Correa bovenaan de lijst. Salazar was al een vooraanstaand aanklager in Ecuador tijdens de anti-corruptiebeweging in Latijns-Amerika in de jaren 2010, die een web van corruptie rond de regio blootlegde.

Ze was een centrale figuur in het Ecuadoraanse hoofdstuk van ‘Lava Jato’, het onderzoek dat de steekpenningen van bouwbedrijf Odebrecht in Brazilië en verschillende andere landen aan het licht bracht. Destijds vond ze bewijsmateriaal dat Moreno’s vice-president, Jorge Glas, in verband bracht met het omkopingsnetwerk.

Salazar zou Correa’s herverkiezingsambities al snel een klap geven. Als onderdeel van de ‘Sobornos’-zaak, het Spaanse woord voor steekpenningen, beschuldigde Salazar Correa ervan een netwerk te leiden dat tussen 2012 en 2016 7,3 miljoen dollar aan steekpenningen inzamelde. Volgens de aanklager werden de steekpenningen betaald door verschillende particuliere bedrijven die geïnteresseerd waren in het veiligstellen van voordelige contracten met de publieke sector.

In juli 2020 sprak het Nationale Hof van Ecuador acht jaar gevangenisstraf uit tegen 17 van de 20 aangeklaagde mensen, waaronder Correa en Glas. Correa was in 2017 naar België verhuisd en in april 2022 verleende de Europese natie hem politiek asiel. Glas trok als “gast” naar de Mexicaanse ambassade in Quito en kreeg in april 2024 asiel. Uren na dit besluit arresteerde de Ecuadoraanse politie hem bij de ambassade, wat leidde tot een internationaal diplomatiek conflict dat nog steeds voortduurt.

Correa valt regelmatig de technocratische geloofsbrieven van Salazar aan en noemt haar “10/20” – een knipoog naar haar score op een test die deel uitmaakte van het selectieproces van de procureur-generaal. Hij heeft ook beschuldigingen van plagiaat verspreid met betrekking tot Salazars proefschrift over rechten, een claim die in 2023 werd beoordeeld en afgewezen door een speciale commissie die was aangesteld door Universidad Central.

Correa heeft alle beschuldigingen tegen hem ontkend en zegt dat hij het slachtoffer is van politieke vervolging. Glas heeft ook wangedrag ontkend.

Het aanpakken van narcocorruptie

Ondertussen heeft de misdaad op ongekende wijze wortel geschoten in Ecuador.

De piek in het geweld en de aanvallen op staatsinstellingen door criminelen doen de vraag rijzen hoeveel ambtenaren kunnen doen om de rechtsstaat te ondersteunen, ondanks bredere trends die in de tegenovergestelde richting gaan. Salazars Metástasis-onderzoek kan worden opgevat als een poging om die vraag te beantwoorden.

Uitzaaiingen begonnen na de moord in 2022 op drugsbaron Leandro Norero, bekend als ‘El Patrón’. Als onderdeel van het onderzoek werden mobiele telefoons van Norero in beslag genomen door het kantoor van de procureur-generaal, waardoor een stroom berichten tussen Norero en rechters, advocaten, politiefunctionarissen, zakenlieden en drugsdealers aan het licht kwam.

Negenendertig verdachten worden nu vervolgd vanwege hun rol in Norero’s samenzwering om de rechterlijke macht, de wetgevende macht, de politie en zelfs een digitaal nieuwskanaal te doordringen. Bewijs verzameld tijdens het Metástasis-onderzoek bracht Salazar ertoe Purga te openen, om onderzoek te doen naar een netwerk waarbij een voormalig congreslid en rechters uit Guayas, een van de meest gewelddadige provincies van Ecuador, betrokken waren. Het legt de dynamiek bloot tussen de georganiseerde misdaad en de rechterlijke macht om drugsbaronnen zoals Adolfo “Fito” Macías, de leider van Los Choneros, de grootste narco-criminele bende van Ecuador, te beschermen.

Wat is het volgende?

Paulina Araujo, een van Ecuador’s meest gerespecteerde hoogleraren strafrecht, volgde de voorgeleidingshoorzitting van Metástasis. “Ze presenteerde een samenhangend overzicht van de feiten en een grondig onderzoek dat betekenis gaf aan wat anders een reeks gesprekken zou zijn geweest. Ze bestreed krachtig de pogingen van de advocaten om het bewijsmateriaal aan te vechten.”

Salazar heeft ook geprofiteerd van wat zij ziet als een terugkerende fout in de strategie van advocaten in spraakmakende zaken: “Ze hebben de neiging zich te concentreren op het winnen van hun zaak in de media”, waarbij ze de technische aspecten in de rechtbank vergeten, zei ze. “Mensen die deze misdaden begaan, denken dat ze onaantastbaar zijn; die macht zal hen uit de problemen halen”, voegde Salazar eraan toe.

Maar herhaalde pogingen in het Congres om Salazar uit zijn ambt te ontslaan laten zien dat vragen over politieke macht nauwelijks irrelevant zijn voor haar werk. Het afgelopen jaar heeft Salazar minstens drie pogingen tot afzetting doorstaan. De meest recente was in 2023, toen de conservatieve Sociaal Christelijke Partij, evenals de politieke beweging ADN van president Noboa en drie andere politieke groeperingen, zich verzetten tegen een poging om Salazar te verdrijven, gesteund door Correa’s Revolución Ciudadana.

Impeachment blijft een bedreiging. Revolución Ciudadana is erin geslaagd het bod op de congresagenda van 2024 te zetten, maar het zal een zware weg moeten gaan om minstens 70 stemmen binnen te halen om Salazar te verdrijven. Ondertussen blijft ze gefocust op haar werk.

In politieke kringen in Quito heerst discussie over de vraag of zij een potentiële kandidaat zou zijn bij de komende verkiezingen van 2025. Ze zei dat ze in de nabije toekomst niet geïnteresseerd is.

“De toekomst zal vorm krijgen naarmate de zaken zich ontwikkelen. Er zijn zoveel verantwoordelijkheden voor deze week en de volgende, zoveel bedreigingen dat ik geen tijd meer heb om na te denken over de toekomst op de lange termijn”, zei Salazar.

—

Escobar is een freelance journalist gevestigd in Quito